Burn out

Spring jij s ‘ochtends vol energie en enthousiasme uit je bed of ben je eigenlijk al moe voordat de dag begonnen is? Heb je in je hoofd de planning voor de dag al gemaakt, of is de gedachte dat je je moet gaan aankleden, eigenlijk al teveel?

Ik ken het gevoel van totale uitputting, helaas, maar al te goed. Ik ben geen onbekende met het fenomeen ‘burn-out’. Deze term is inmiddels aardig ingeburgerd in onze wereld. Het betekent zoiets als ‘opgebrand’. Alsof je dus als het ware al je ‘brandstof ’hebt op gebruikt.

Maar wat betekent het nou precies burn out?

De definitie volgens de Dikke van Dale:

burn-out (de; m; meervoud: burn-outs)1toestand van geestelijke uitputting ten gevolge van langdurige stress.

Ik vind deze uiteenzetting een beetje mager. Geestelijke uitputting is zeker aan de orde, maar de lichamelijke verschijnselen liegen er meestal ook niet om! Dus van mij zou de definitie wel uitgebreid mogen worden als: ‘toestand van geestelijke én lichamelijke uitputting ten gevolge van langdurige stress’.

En daarbij vind ik stress nogal een rekbaar begrip. Bij stress denk je in eerste instantie aan spanning t.g.v. toestanden op het werk bijvoorbeeld. Of een te volle agenda, langdurige problemen in de privé sfeer en dat soort dingen. Maar stress is ook: onvoldoende slaap, slechte voeding, teveel prikkels, pijn, ziekte, opgekropte emoties en dergelijke. Kortom alles wat dis-balans veroorzaakt ‘in’ het lichaam. Dus niet alleen maar wat disbalans veroorzaakt in de ‘geest’, om het maar even simplistisch uit te drukken.

Burn-out wordt vaak gelinkt aan overbelasting door teveel werken. Maar ook studenten, jonge moeders of vrijwilligers, om maar wat te noemen, kunnen een burn-out krijgen. Zoals in mijn geval is geweest wilde ik het iedereen naar de zin maken. Ik was een echte pleaser.

Toch is er wel een bepaald type mens dat gevoeliger is voor dit gegeven. Ben jij hooggevoelig? Dan ben je hier ook gevoeliger voor. En nee, dat zijn niet de watjes onder ons! Het zijn juist de mensen met een grote inzet, een perfectionistische inslag, groot verantwoordelijkheidsgevoel, die moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, het moeilijk vinden om anderen om hulp te vragen en dat soort eigenschappen.

Maar hoe weet je nou of je gewoon even teveel hooi op je vork genomen hebt of dat je klachten toch ernstiger van aard zijn? Een burn-out kan je, zomaar ineens, letterlijk vloeren: je bed niet meer uit kunnen, onverklaarbare koorts die maar aanhoudt, je hart dat voortdurend op hol gaat, dat soort klachten. Althans, zo ziet de acute fase eruit. Dat is eigenlijk het ‘eindstation’ van je lichaam. Je hebt de ‘reservetank’ tot de laatste druppel ‘leeg gereden’.

Een burn-out komt niet uit de lucht vallen, meestal gaat er een hele geschiedenis van klachten en problemen aan vooraf. Bekend zijn de hoofdpijn, nek- en schouderklachten, rugklachten, chronische verkoudheden, hartritme stoornissen. Klachten die niet altijd meteen herkend worden al ‘overbelasting’ of ‘disbalans’. Maar naarmate de disbalans aanhoudt zullen de klachten gaan stapelen en verergeren, en uiteindelijk wordt de grens bereikt: burn-out.

Je bent, mogelijk, onderweg naar een burn out als je je herkent in onderstaande lijst:

• Last van ernstige vermoeidheid
• Vergeetachtigheid
• Moeite met concentreren
• Vaak geïrriteerd of onevenredig boos
• Er sprake is van angst of nervositeit
• Moeilijk nee kan zeggen
• Hoge eisen stelt aan jezelf
• Sneller in conflict komt met anderen
• Plezier en ontspanning mist in je leven
• Allerlei lichamelijke klachten, spierpijnen, uitvalsverschijnselen
• Verminderde zin in seks of intimiteit
• Slaapproblemen
• Lage dunk van jezelf
• Emotioneel uitgeput
• Eventuele andere onverklaarbare klachten
• Deze klachten al enkele maanden aanhouden en niet verminderen

Zoveel verschillende mensen, zoveel verschillende manieren waarop een (dreigende) burn-out zich kan manifesteren. De redenen waarom iemand burn-out raakt kunnen ook heel divers zijn.

Een burn-out is dus niet altijd het gevolg van hard werken, maar eerder een disbalans tussen inspanning en ontspanning, geven en ontvangen, controle en loslaten, overschrijden van je grenzen, doorgaan op wilskracht i.p.v. bezieling. Het is een combinatie van factoren en omstandigheden.

In mijn, persoonlijke, beleving heeft het dus alles te maken met het niet goed voor jezelf zorgen. Je eigen behoeften niet goed kennen of niet serieus nemen. Hard werken is niet erg, mits er maar voldoende rust en herstel tegenover staat. Hard werken is niet erg, als het met bezieling gebeurt. Hard werken zonder voldoening of waardering is killing.

Spanningen, ziekte, onzekerheden en zorgen horen bij het leven. Maar als die periode te lang duurt en je geen concrete oplossingen vindt voor je problemen, niet voldoende steun ervaart of je hebt moeite om de situatie te accepteren, dan raak je emotioneel uitgeput.

Wat te doen bij een (dreigende) burn-out:

• Erken voor jezelf dat je ‘ziek’ bent ( ja, ik zeg ziek. Heel je lichaam verkeerd in “code rood”!).
• Maak het bespreekbaar, praat erover met mensen in je directe omgeving.
• Tem het stemmetje in je hoofd.
• Zoek hulp. Ga naar de huisarts. Samen kunnen jullie bepalen wat de beste strategie/therapie is in jouw geval.
• Gun jezelf rust en tijd om te herstellen. Je bent niet in een paar weken ziek geworden, je gaat ook echt niet in een paar weken weer opknappen.
• Ga in gesprek met je werkgever. Die is er ook bij gebaat dat jouw herstel voorspoedig verloopt.
• Ga bewegen, hoe moe je ook bent, begin met wandelen. Dat kun je rustig opbouwen, is gemakkelijk in te passen in je dag. Je krijgt frisse lucht, bevordert de doorbloeding en darmwerking en verzet je zinnen. Bij voorkeur in een groene omgeving, dat werkt kalmerend.
• Eet en drink gezond en regelmatig. Vermijd alcohol en teveel koffie.
• Zoek een coach of therapie die bij  je past. Je zult op zoek moeten naar de onderliggende oorzaken waardoor je zo gigantisch over je grenzen bent gegaan. Jezelf goed leren kennen en nieuw gedrag aan leren om herhaling in de toekomst te voorkomen.
• Investeer in je draagkracht: oftewel doe dingen die je leuk vindt, waar je energie van krijgt en vermijd dingen die je energie kosten.
•  Zorg voor structuur in je dag, met telkens herstel momenten tussendoor, waarin je even kunt rusten, slapen, mediteren of muziek luisteren.

Uiteindelijk is het dus de bedoeling om te werken aan:

• Herstel van het lichaam (rust en eventueel aanvullende supplementen)
• Achterhalen oorzaken van de burn out (persoonlijke ontwikkeling)
• Vitaliteit en gezondheid opbouwen (beweging, frisse lucht en gezond eetpatroon)
• Draagkracht vergroten, draaglast verminderen (balans)
• Re-integratie op het werk

Hoe dan ook, in dit geval is het niet de bedoeling dat je snel weer ‘de oude’ wordt. Het is juist van belang dat er een ‘nieuwe’ jij tevoorschijn komt. Iemand die in staat is om voor zichzelf te zorgen en vanuit dat gegeven zich helemaal kan inzetten voor alles wat van belang is in jouw leven.

En dat heeft soms verrassende resultaten. Veel mensen zeggen dan ook, achteraf, dat de burn-out het beste is wat hen is overkomen. Het heeft hen inzichten gegeven, hun persoonlijke ontwikkeling in een stroomversnelling gebracht, soms voor een radicale ommezwaai in hun leven gezorgd.

Letterlijk herrezen uit de as!

Ik gun niemand een burn-out, ik wil alleen maar aangeven dat alles een keerzijde heeft. Dus hoe ingrijpend zo’n periode ook is, er gloort altijd licht aan het einde van tunnel.

Soms moet je even, hardhandig, terecht gewezen worden. Als jij niet zorgvuldig met je lichaam omgaat, zorgt je lichaam er wel voor dat jij tot bezinning komt.

Er is nog zoveel meer te vertellen over burn-out, en dat zal ik in ander blogs zeker ook nog gaan doen. Onder andere mijn persoonlijke ervaringen en hoe je een burn-out kunt voorkomen bijvoorbeeld.

Maar ik ben vooral benieuwd naar jouw ervaringen met dit fenomeen. Zit je er zelf midden in, heb je jezelf eraan ontworsteld of is er iemand in je directe omgeving met deze symptomen, deel het met gerust en laten we elkaar tot steun zijn.

Gun jezelf voldoende rust, je bent het waard!

Zit je er zelf midden in een burn-out, heb je jezelf eraan ontworsteld of is er iemand in je directe omgeving met deze symptomen?