In mijn serie guest blogs die ik voor Marian’s website schrijf, wil ik je graag laten kennismaken met een aantal levensverrijkende houdingen uit de mindfulness-filosofie. Elk van deze houdingen helpt je om in contact met je innerlijke verlangens te komen en vervolgens concrete actie te ondernemen, waarmee je jezelf de kans geeft om een meer vervullend en beter gebalanceerd leven te leiden.
3. Niet-oordelen
Oordelen is een hobby van ons ego, dat de wereld graag indeelt in ik tegenover de buitenwereld. ‘Ik ben leuk’ versus ‘zij zijn stom’. ‘Ik ben goed bezig’ versus ‘zij bakken er niets van’. ‘Ik ben een intelligente nerd’ versus ‘zij zijn simplistische tuthola’s’.
Allemaal denken we – bewust of onbewust – dat we beter of slechter zijn dan anderen. Het komt door de manier waarop we worden opgevoed en grootgebracht. Kijk eens hoe jonge kinderen in de klas beloond worden. Als zij hun opdrachtjes goed doen, krijgen ze een plaatje of een andere beloning. Maar het idee van goed zijn kan alleen bestaan als andere kinderen het minder goed doen. Doe je het als kind minder goed dan anderen, dan krijg je geen plaatje en val je vanzelf in de categorie slecht. Met sport is het precies hetzelfde: de winnaar krijgt een beker en is dus beter dan de anderen. De verliezer krijgt niets, want zijn prestatie is slechter dan die van anderen. Het is ons met de paplepel ingegoten.
We weten niet anders dan dat we beter moeten zijn en beter moeten presteren dan de rest, dat we moeten winnen, dat we er knapper of slanker of gespierder uit moeten zien dan anderen, dat we bijzonderder moeten zijn dan anderen.
Dit beter-moeten-zijn-dan-anderen is een opgelegd, sociaal dogma waaronder talloze mensen zoals jij en ik gebukt gaan. Ons ego is niet voor niets doodsbang om niet gewaardeerd te worden, om niet goed genoeg te zijn, om niet aan de maatstaf van de groep te kunnen voldoen. Je bent een winner of een verliezer, er zit niets tussenin.
Het beter of slechter zijn dan anderen en het eeuwige vergelijken kan alleen bestaan bij de gratie van oordelen. Zonder oordelen is er geen goed of slecht, geen knap of lelijk, geen dun of dik.
Alle oordelen zijn erop gericht om de positie tegenover anderen te kunnen bepalen. ‘Wie ben ik?’ wordt bepaald door ‘Wat presteer ik?’
• Presteer ik goed ten opzichte van anderen? Dan ben ik goed.
• Presteer ik slecht ten opzichte van anderen? Dan ben ik slecht.
Het polariseren en het indelen van de werkelijkheid in goed en slecht levert feitelijk niets op dan ellende, pijn en verdriet. Het zet mensen tegen elkaar op, en dat begint al op de basisschool. In het ergste geval leidt het zelfs tot oorlog. Conflicten, pesterijen, ruzie en oorlog kunnen immers niet bestaan zonder het uitgangspunt dat ‘ik’ goed ben en ‘de ander’ slecht. Het is zeer interessant om dit idee kritisch te bekijken. Waarom moeten we ons altijd en eeuwig vergelijken met anderen? Waarom hebben we dit nodig?
Kunnen we misschien ook zonder competitie leven? Als we zouden denken: ‘ik ben zoals ik ben’ (niet goed of slecht) en ‘jij bent zoals je bent’ (niet goed of slecht), dan is er geen enkele grond voor een conflict. Het is niet voor niets dat dieren geen oorlog voeren en niet de behoefte hebben om elkaar af te branden. Dieren hebben geen ego en doen niet aan goed of slecht. Zij willen alleen overleven en hun soort in stand houden en laten elkaar verder met rust.
In de boeddhistische opvatting bestaat er geen ‘ik’ tegenover ‘de anderen’. Boeddhisten beschouwen zichzelf en anderen als één, als gelijk. Als gelijke deeltjes van hetzelfde universum. We zijn allemaal mensen met menselijke eigenschappen, en daarin kunnen we elkaar herkennen en erkennen.
Sinds ik mindfulness beoefen, ben ik niet meer bezig met pochen, opbieden, strijden en al dat andere waardeloze gedrag dat mij zou moeten onderscheiden van anderen. Ik ben me juist veel meer bewust geworden van de connectie tussen mensen, van alles wat ons bindt.
Het besef van die unieke band tussen mensen is een ongelofelijk verrijkende ervaring. Waar ik vroeger soms tegen mensen opkeek die een betere baan hadden of een grotere auto, zie ik nu precies dezelfde mensen als ik, met precies dezelfde eigenschappen. Ook Britney Spears, Rem Koolhaas en zelfs Kim Jong-un lijden onder onzekerheden, voelen liefde voor anderen, verlangen naar erkenning, maken zich zorgen over kleinigheden, dromen over het verleden of de toekomst. Net als de dakloze bij de supermarkt, de receptioniste op de zaak, de barman in je favoriete café, de piloot in het vliegtuig. Mensen hebben enorm veel dingen gemeen, veel meer dan dat ze onderling verschillen. Jij wilt dat je kinderen veilig opgroeien… een vader in Zimbabwe wil dat ook. Jij wilt een glanzende carrière… een moslima in Bos en Lommer wil dat ook.
Wanneer je kunt zien dat je ook zonder oordelen en vooroordelen kunt leven… wanneer je kunt zien dat alle oordelen eigenlijk alleen maar onbewuste en nutteloze dogma’s zijn… dan wordt je leven direct een stuk ruimer en kleurrijker. Je gaat niet langer op zoek naar de verschillen, om daar vervolgens bang of boos van te worden, maar je kijkt als het ware dwars door sociale status, huidskleur, geloofsovertuiging, seksuele voorkeur, maatpakken, teenslippers, manchetknopen, dreads, privéjets en tatoeages heen –naar een mens dat net zo veel mens is als jij mens bent.
Hoe niet-oordelen je wereld een stuk minder bedreigend maakt
Oefening
Tegenwoordig, wanneer ik over straat loop, kijk ik volkomen vreemden, jong en oud, in hun ogen en groet hen, of ik lach hen toe. Ik zie in anderen wat ik ook ben: een mens met verlangens, dromen, zorgen en onzekerheden zoals ik die ook heb. Het is altijd opnieuw een belevenis hoe anderen erop reageren. Soms lachend, soms onzeker en niet wetend wat ze met mij aan moeten, maar nog veel vaker met een blik van herkenning.
Met bewustzijn en een houding van niet-oordelen, ben je in staat om de overeenkomsten te zien. Dit is een zeer positieve en leerzame manier om je leven inhoud te geven. Je zult merken dat, zodra je dit uitprobeert en bijvoorbeeld eens een praatje met een vreemde aanknoopt, je leven ten goede verandert. Waar vreemde mensen eerst een bedreiging vormden of een obstakel, zie je nu mensen zoals jij, die ook vriendelijkheid in zich hebben en het fijn vinden om even aandacht te krijgen. Waar je daarvoor altijd in conflicten verzeild raakte, gaan mensen nu opeens met je meedenken en met je meewerken. Hoe meer je zelf investeert in begrip, waardering en respect voor anderen, hoe meer anderen jou begrip, waardering en respect zullen schenken. Het is een schitterende natuurwet en je moet het zeker uitproberen: je zult versteld staan van de positieve reacties!
Succes!
Marisa
Hoi Katinka, bedankt voor je positieve reactie en fijn dat ik je welkom mag heten in mijn mindfulness e-cursus, heel veel succes! Groetjes, Marisa
Wow, hier ga ik mee aan de slag! Bedankt voor jouw uitgebreide reactie! Ik denk erover om jouw online cursus te gaan volgen omdat ik wel wat hulp kan gebruiken om van mijn onzekerheid af te komen en mijn negatieve gedachten te beheersen. Ik durf mezelf al steeds meer openstellen maar wel bij een klein groepje mensen. Ikzou me graag wat makkelijker bewegen in de buitenwereld….. Eyeopener voor mij : ik oordeel zelf ook alleen uit ik het meestal niet naar andere mensen toe.
Hallo Katinka,
Bedankt dat je hiernaar vraagt, ik heb een paar goede tips voor je.
We hebben geen grip op wat er in de wereld gebeurt en hoe mensen zich gedragen. Je kunt echter wel grip hebben op je eigen reacties en gedrag.
1. Accepteer dat anderen anders zijn dan jij, en dat ze anders reageren dan jij zou doen. Blijf je er dus niet eindeloos over verbazen: zo zijn mensen gewoon.
2. Besef dat jij de eigen reacties kunt bepalen en doe dat dan ook. Jouw gedrag is gebaseerd op de veronderstellingen (oordelen) in je hoofd: ‘zij mogen me vast niet’ of ‘ze keuren me af’, en dan ga je je onzeker gedragen. Realiseer je dat dit zich alleen in jouw hoofd afspeelt. Het zijn fantasieën. Als je andere gedachten in je hoofd zou hebben, zoals ‘ik weet niet of ze me mogen of niet, maar dat is allemaal prima, ik ben gewoon mezelf’ dan zou je je vrijer kunnen gedragen.
Zorg er dus voor dat je je gedachten voortaan kritisch bekijkt, en vervang die nare, negatieve gedachten voor meer realistischer gedachten, zoals ‘zij keuren me misschien af, dat is okay. Of misschien ook niet, misschien zijn zij onzeker en gedragen ze zich daardoor onzeker of afkeurend naar mij toe, en dat is ook okay’. Jij denkt dat anderen zo met je bezig zijn en je constant beoordelen, maar dat is niet zo, hoor. Iedereen is met zichzelf bezig, want zo werkt het ego, die vindt alleen zichzelf heel erg belangrijk.
Je kunt niet weten wat anderen precies van je denken, en dus vul je het zelf maar in. Nou, maak dan gebruik van die mogelijkheid en vul het in met positieve gedachten, zodat jij je normaal en positief kunt gedragen. Wees dus streng tegen over-kritische, negatieve gedachten, en dwing jezelf om deze te vervangen door reële gedachten. Zodat je je soepeler en zekerder kunt gedragen.
3. Wees niet zo met jezelf bezig en wat mensen misschien over jou denken. Zie je dat het allemaal ik-ik-ik is? Dat is wat het ego doet (ja, ook de mijne) maar dat is wel dodelijk vermoeiend, en het maakt je nog onzeker ook. Het is dus zaak je ego een beetje meer onder controle te krijgen. Hoe? Richt je op anderen, toon oprechte belangstelling, vergeet jezelf en wat je denkt dat anderen over je denken. Open jezelf, en wees eens geïnteresseerd in anderen in plaats van alleen maar bezig te zijn met jouw onzekerheid.
Neem je de eerstvolgende keer (dat je in gezelschap van anderen zult zijn) voor dat je open zult zijn, rustig, belangstellend, goed luisterend, vriendelijk, geduldig, niet oordelend. Want jij voelt je veroordeeld door anderen, maar intussen oordeel je zelf ook maar raak (dat zij negatief over jou denken, bijvoorbeeld, terwijl je dat helemaal niet kunt weten).
Zie andere mensen als kleine kinderen die gewoon wat aandacht willen hebben. Stel je voor dat je de Dalai Lama bent, rustig, altijd luisterend, open voor anderen. Een vriendelijke vader voor zijn kinderen. We zijn diep vanbinnen allemaal kinderen, alleen ons uiterlijk is veranderd. We zijn allemaal onzeker en soms bang, en willen allemaal aandacht en geaccepteerd en geliefd worden. Daarin zijn we gelijk en kunnen we elkaar herkennen.
Vergeet jezelf en je negatieve oordelen en interpretaties en je onzekerheid, en stel je open voor de buitenwereld. Ik beloof je dat zodra je dat doet, je leven nooit meer hetzelfde zal zijn.
Zet ‘m op! Marisa
Weer een heel interessante blog.Ik hou er helemaal niet van wanneer mensen snel oordelen over anderen. Ik voel me altijd heel ongemakkelijk wanneer ik bij mensen ben die dit wel doen. Ik voel me dan onzeker en vraag me af hoe ze dan wel niet over mij denken. Ik denk altijd snel afkeurende blikken te zien en ik raak snel van slag door een kritische opmerking juist omdat ik zo’n opmerking zelf niet snel zou maken naar andere mensen toe. Graag zou ik willen leren hoe je met kritische mensen om kunt gaan,…
Dank je wel Adela, fijn om te horen dat je m’n artikel waardeert!
Groetjes,
Marisa
Super artikel. En wat een waarheid dat je daarin hebt geschreven :).