Intens genieten maar ook vaak overprikkeld

Talloze mensen, nieuwe plekken en niet te plaatsen geuren. Nee, doe mij maar Zuid-Frankrijk. Daar waar elke chambre d’hôtes hetzelfde lelijke behang heeft en de rode wijn altijd lekker smaakt. Veilig en vertrouwd, weinig nieuwe prikkels. Daar hou ik van. Dat maakt mij niet complex. Of labiel. Autistisch. Neurotisch. ADHD’erig.

Nee. Ik ben ‘gewoon’ hypersensitief. Ofwel een highly sensitive person (HSP). Dat ontdekte ik dankzij m’n tante, die een opleiding volgde tot coach en bij de lessen over hoogsensitiviteit continu aan haar nichtje moest denken.

Aan mij dus. Ik ben gaan praten met een psycholoog die gespecialiseerd is in hypersensitiviteit en na een paar sessies konden we concluderen: ja hoor, ­hartstikke hoogsensitief. Professor Elke van Hoof schreef het heerlijk verhelderende boek Hoogsensitief – wat je moet weten en vertelt daarin dat mensen die hypersensitief zijn prikkels op een diepere manier waar­nemen én dat zij meer tijd nodig hebben om deze prikkels te verwerken. Iemand die niet hoogsensitief is, heeft een soort filter in z’n informatieverwerkingssysteem dat ervoor zorgt dat niet elke prikkel keihard binnenkomt.

HSP-coach Nienke Wierda legt uit: “Wanneer diegene in een koffietent zit te werken, wordt-ie dus niet continu afgeleid door het luide schuimen van de cappuccinomelk, de zogenaamd rustgevende playlist op de achtergrond en de geur van versgebakken tosti’s. Bij een HSP komt dat allemaal, hatsekidee, in één klap binnen. Ook heeft iemand die hoogsensitief is langer de tijd nodig om daarvan bij te komen.”

En dat is geen zweverig gedoe, want het is zelfs aangetoond op MRI-scans in het onderzoek dat Van Hoof momenteel doet. Volgens de Amerikaanse wetenschapper en psycholoog Elaine Aron, in de jaren negentig de grondlegger van wetenschappelijk onderzoek naar hoogsensitiviteit, is vijftien tot twintig procent van de bevolking hypersensitief. Door dit onderzoek is inmiddels bekend dat hypersensitiviteit een eigenschap is en geen stoornis, en dat er verschillende gradaties in zijn.

Ik zeg de zin ‘Ik ben een beetje overprikkeld’ vaker dan ik zou willen. Want dat licht, geluid, geuren en kleuren bij mij harder binnenkomen dan bij een niet HSP, merk ik elke dag. Zoals wanneer ik door de winkelstraat loop: meestal kies ik maar een of twee winkels per shopsessie. Alle kleuren, stoffen, mensen en achtergrondmuziek in een kledingwinkel maken me binnen een uur horendol. Dan raak ik geïrriteerd, chagrijnig en reageer ik kortaf. Sterker nog: krijg ik na deze lading aan prikkels een appje van een vriendin om koffie te drinken, dan wil ik haar eigenlijk afsnauwen. En staat er bij thuiskomst nog een beetje afwas op het aanrecht?

Dan zou ik niet weten waar ik de energie vandaan moet halen om dat weg te werken.

Te veel prikkels in korte tijd zuigen me helemaal leeg. Volgens Wierda is ‘intens’ het toverwoord voor de HSP.

En dat is zeker niet alleen negatief. Als hypersensitief persoon kun je namelijk ook intenser genieten. Van mooie muziek bijvoorbeeld, of van goddelijke sushi.

Herkenbaar, want toen ik een aantal weken geleden in de rijstvelden op Bali stond, kon ik alleen maar roepen hoe waanzinnig ik al dat groen vond en hoe graag ik daar voor altijd wilde blijven staan. Maar ik geef toe: daar ben ik dan weer niet naartoe gereisd met een backpack en ik heb geen hostel gezien. Want hoe heerlijk zo’n vakantie ook is, alle nieuwe indrukken zorgen ervoor dat ik ’s avonds even een plek nodig heb om alleen te kunnen zijn. Wel ontdekte ik daar dat wanneer er genoeg momenten zijn om me terug te trekken en de prikkels van de dag te laten bezinken, ik óók naar de andere kant van de wereld kan vliegen.

Zo’n uitzicht als op Bali of een wit zandstrand met heerlijk blauwe zee maakt mij dus intens gelukkig. En nu hoor ik je denken: ja, hèhè, daar zou ik óók het liefst de hele dag vertoeven. Het verschil is alleen dat ik er emotioneel van word en volledig in het moment verdwijn. En dat heb ik ook met mooie muziek of een mooi tv-programma.

Het komt dus regelmatig voor dat m’n vriendinnen appjes ontvangen in de trant van:

‘Heb je net die documentaire gezien? Ik zit even helemaal te shaken, hoor. Ongelooflijk.’

En waar anderen een mooie film of intrigerend verhaal vanzelf weer naast zich neerleggen, blijft dat bij mij nog uren en soms dagen op de achtergrond sluimeren.

Van Hoof schrijft in haar boek dat mensen die hoogsensitief zijn, erg emotioneel kunnen worden en zelfs door een liedje in huilen kunnen ­uit­barsten. “Dat heeft waarschijnlijk te maken met de rijke innerlijke belevingswereld van hoogsensitieve mensen”, bevestigt Nienke Wierda. “Daardoor ben je een kei in associëren en dat zorgt ervoor dat je van de meest simpele gedachte opeens kunt belanden in een herinnering waar je al tijden niet bij stil hebt gestaan.”

Maar ook een grote verandering in je leven, zoals het overlijden van een dierbare, een nieuwe baan of verhuizing, heeft op een hoogsensitief meer impact dan op een niet- HSP. Een hypersensitief heeft meer tijd nodig om zich aan te passen aan nieuwe situaties, schrijft Van Hoof. Toen ik een aantal jaar geleden van m’n studentenstad Groningen naar Amsterdam verhuisde en het schrijven van m’n scriptie verruilde voor een grotemensenbaan, wist ik even niet waar ik het zoeken moest.

Ik was elke dag doodmoe, kon tegelijkertijd amper in slaap komen en was continu gestrest. Ik had het idee dat ik veel meer tijd nodig had voor het verwerken van deze nieuwigheden dan alle ­‘normale’ mensen om me heen. Dat ik zelfs borrels en verjaardagen moest afzeggen om bij te komen, vond ik dus maar niks. Erkennen en accepteren dat ik tijd nodig had om m’n nieuwe leven te laten bezinken, dát deed ik toen in elk geval niet.

En juist dat erkennen van je hoogsensitiviteit, of eigenlijk dat níet doen, ligt volgens Wierda aan de basis van de problemen die sommige HSP’s ervaren. “Als hoogsensitief persoon moet je rustmomenten inbouwen en vaker nee zeggen. Je ervaart prikkels nu eenmaal intenser en hebt meer tijd nodig om daarvan te herstellen. Dat mag je niet negeren.”

AANSTELLERITIS

Dat is alleen wel makkelijker gezegd dan gedaan. Zo vond ik lange tijd dat ik fulltime moest kunnen werken. Want dat konden al mijn vriendinnen toch ook? Sterker nog: zij combineerden een fulltimebaan met sporten, Tinderdates en weekendjes weg. Waarna ze op zondagavond thuiskwamen, uitgeput in slaap vielen en gewoon maandag weer op het werk verschenen. En dan waren ze hoogstens ‘een beetje moe’.

Nou, ik was dan afgepeigerd, emotioneel en chagrijnig. Wanneer ik fulltime werk en m’n eigen werktijden én plaats niet zelf mag kiezen, raak ik ontzettend snel overprikkeld. Omdat ik zo sensitief ben, is het voor mij heel belangrijk dat ik op een plek ben waar het licht niet te fel is, waar ik de vrijheid heb om soms een rondje te lopen en waar mensen werken bij wie ik me op m’n gemak voel. “Een veilige situatie is dé basis om een HSP goed te laten func­tioneren”, vertelt Wierda. Als hoogsensitief werken op een plek waar het niet voelt als een warm bad, kun je vergelijken met verbrand zijn door de zon. Wanneer je huid rood en gloeiend aanvoelt, moet je er niet aan denken om daar een kriebeltrui op te dragen. Voor mij is ergens werken waar ik niet op m’n gemak ben, als een aanraking van m’n verbrande huid: elke prikkel is er een te veel.

Toch blijft het lastig om nee te zeggen tegen banen of klussen, met als reden dat ik me er niet fijn bij voel. Ik voldoe namelijk nog steeds graag aan het beeld dat mijn omgeving heeft van de ‘succesvolle millennial’ en de norm is tegenwoordig nou eenmaal hard werken en niet zeuren. Ergens mee kappen omdat het ‘niet goed voelt’, vond ik vroeger dus nogal aanstelleritis.

“Het incasseren van negatieve opmerkingen uit je omgeving wanneer je afwijkt van de norm, is als HSP heel lastig omdat deze uitspraken je dieper raken”, zegt Wierda.

“Toch is het ontzettend belangrijk om dicht bij jezelf te blijven. Het levert je veel op om je gevoel te volgen en niet te werken in een omgeving die je continu in staat van overprikkeling zet. Het voordeel van hoogsensitief zijn, is dat je eigenlijk juist heel goed voelt wat het beste voor je is. Maar wanneer je daar lange tijd geen gehoor aan geeft, kan overprikkeling tot een burn-out leiden.”

Sofie (29) herkent dit. Zij is ook hoogsensitief en kreeg een tijdje geleden een burn-out. Wanneer ik haar vraag of ze denkt dat haar hypersensiti­viteit daar iets mee te maken heeft, zegt ze: “Ja, zeker. Als HSP herstel je minder snel van veel prikkels en toen ik ontevreden was met m’n baan én mijn huis werd verbouwd, had ik meer tijd moeten nemen om bij te komen. Maar als je nog niet weet dat je hypersensitief bent of dat niet erkent als eigenschap, dan doe je dat vaak niet. Dan denk je: ja, al m’n vriendinnen gaan dit weekend ook weer naar een festival, dus ik stel me vast een beetje aan. Maar daardoor ging ik m’n vervelende baan en de stress van de verbouwing compenseren met nóg meer prikkels in plaats van met rust, wat me uiteindelijk in een burn-out deed ­belanden.”

Sofie klom onder andere op door te herkennen wanneer ze zich overprikkeld voelt en te voorkomen dat een status van kortdurende overprikkeling zich omzet in een langdurige. En dat herkennen en voelen, daar ben ook ik dagelijks mee bezig. Eerst dacht ik nog dat ik gek was als m’n huisgenootjes ’s ochtends met grof geweld de muesli door hun yoghurt roerden en ik dan het liefst met oordoppen in m’n ontbijt opat, maar nu begrijp ik dat de prikkels van geluid bij mij gewoon heel hard binnenkomen.

Dat ik niet een artikel moet schrijven met m’n mail aan en Webwhatsapp open, omdat ik helemaal doordraai van alle berichtjes die dan opploppen. Of dat het uitzetten van notificaties op m’n iphone me een zee van rust oplevert. Net als ‘nee’ zeggen op een etentje als ik een dag heb gewerkt op een werkplek vol nieuwe mensen en indrukken.

Zo weet ik de valkuilen van een HSP steeds beter te omzeilen en leer ik juist gebruik te maken van m’n extra gevoeligheid. Want behalve het extra kunnen genieten van leuke dingen, heeft HSP zijn nog meer voordelen.

Zo voel ik haarfijn aan wanneer een vriendin zich niet zo lekker voelt en kun je met mij urenlang kletsen over de liefde en wat je gelukkig maakt (onderwerpen die diep gaan, heerlijk!). Als iemand me geraakt heeft, of dat nou een leuke nieuwe vriendin is of een jongen, ben ik onvoorwaardelijk lief voor diegene en investeer ik dolgraag in een vriendschap of relatie. Ik kan daarom ook hoteldebotel verliefd worden en het The Notebook-gevoel is mij niet vreemd. (En hé, willen we niet allemaal onze eigen Ryan Gosling?) Ook niet onbelangrijk: mijn rijke innerlijke belevingswereld zorgt ervoor dat ik heel creatief ben. En sinds ik alleen nog maar werk op plekken waar ik een goed gevoel bij heb én met mensen bij wie ik me veilig voel, komt dit ook m’n prestaties ten goede. Daardoor kan ik nu lekker artikelen schrijven op tijdstippen die ik zelf uitkies.

O, en dat doe ik gewoon in een luidruchtige koffietent, hoor. Maar dan wél met oordoppen in.

Hoogsensitieven zijn introvert

Van Hoof ontkracht dit in haar boek en ik ben het er he-le-maal mee eens. Ik klets me namelijk een slag in de rondte op de borrel van m’n werk of met de vrienden van een nieuwe scharrel. HSP zijn heeft niet direct te maken met introvert of extravert zijn.

Als hoogsensitief ben je heel kwetsbaar

Ben ik ook het levende bewijs van: ik ben geen kwetsbaar vogeltje. Ik voel me weleens kwetsbaar als ik in een situatie verkeer waarin ik me niet veilig voel, maar ik kan prima omgaan met feedback, neem initiatief en ben niet bepaald iemand die afwacht.

HSP’ers hebben een zesde zintuig

Ik ben heel benieuwd waar dit zintuig zich dan zou moeten bevinden, want HSP zijn staat niet gelijk aan bovennatuurlijke krachten of voorspellende gaven hebben.

Op het internet staan verschillende tests om te ontdekken of je hypersensitief bent. Professor Elke van Hoof is daar geen fan van. Maar herken jij je sterk in de volgende dingen en ben je benieuwd of je ook HSP bent? Praat daar dan eens over met een psycholoog of coach die is gespecialiseerd in hoogsensitiviteit.

* Tijdens drukke dagen merk ik dat ik behoefte heb om me terug te trekken.

* Ik ben geërgerd als mensen proberen me veel dingen tegelijkertijd te laten doen.

* Ik word op een onaangename manier geprikkeld als er veel om me heen gebeurt.

* Veranderingen in het leven maken me overstuur.

* Intense prikkels, zoals harde geluiden of ­chaotische toestanden, vind ik hinderlijk.

Bron: cosmopolitan